Anne sütü, yaşamın ilk aylarında bebekler için vazgeçilmez ve en ideal beslenme kaynağıdır; yalnızca enerji sağlamaz, aynı zamanda büyüme ve gelişim için gerekli olan biyoaktif bileşenler ve yağ asitlerini de sunar. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), doğumdan sonraki ilk saat içinde emzirmeye başlanmasını ve en az altı ay boyunca yalnızca anne sütü ile beslenmeyi önermektedir; bu öneriler, anne sütüyle beslenmenin hem bebeğin sağlığı hem de anne ve çocuk sağlığını destekleyen küresel beslenme politikalarındaki önemini vurgular.
Anne sütü bileşimi son derece dinamiktir ve besleme sırasında, gün içinde, laktasyon süresince ve bireyler arasında sürekli değişiklik gösterir; bu da her bebeğe kişiselleştirilmiş, uyumlu bir beslenme sağlamasına olanak tanır. Bu adaptif özellik, annenin genetiği, beslenme alışkanlıkları, yaşam tarzı ve çevresel faktörler gibi birçok etkenin birleşimiyle şekillenir ve anne sütü kalitesini belirlemede kritik bir rol oynar. İşte bu eşsiz uyumlanabilirlik, emzirmenin sağladığı besinsel faydaları optimize etmeye yönelik çalışmaların ve müdahalelerin önemini bir kez daha ortaya koymaktadır.
Anne sütü, hem besinsel hem de bağışıklık açısından benzersiz bir kaynaktır ve her anne-bebek ikilisi için farklılık gösterir. Bu nedenle, emzirme döneminde beslenme alışkanlıklarını bilinçli ve kişiselleştirilmiş bir şekilde planlamak büyük önem taşır. Emzirme dönemine yönelik daha kapsamlı bilgi veya kişiye özel bir beslenme planı için online diyet ya da yüz yüze diyet hizmetlerimden faydalanabilirsiniz.
Annelerin yeterli ve dengeli beslenmesi, süt miktarını ve bileşimini doğrudan etkiler; bu durum, bebeklerin büyüme, gelişim ve uzun vadeli sağlıkları üzerinde önemli sonuçlar doğurabilir. Anne sütü üretimini etkileyen faktörlerden biri, annenin yetersiz beslenmesi veya emzirme döneminde aşırı kısıtlayıcı diyetler uygulamasıdır; örneğin günlük enerji alımının 1500 kcal’nin altına düşmesi anne sütü miktarını azaltabilir ve anne yorgunluk hissedebilir.
Özellikle protein alımı, anne sütünün miktarı ve kalitesi üzerinde önemli bir rol oynamaktadır; yüksek proteinli diyet tüketen annelerin sütlerinde protein içeriği artarken, düşük proteinli diyetler süt protein profiline olumsuz yansıyabilir. Ayrıca annelerin diyetleri, süt içeriğindeki amino asit profili ve makrobesin düzeylerini de etkiler. Anne sütünün %87’si sudan oluştuğu için, emzirme döneminde annelerin günlük su ihtiyacı artar; ancak gereğinden fazla su tüketiminin süt miktarını artırıp artırmadığı henüz kesin değildir.
Bunlara ek olarak, annenin B2 vitamini gibi mikrobesin alımı da süt kalitesini doğrudan etkileyebilir; yetersiz alım durumunda süt vitamin içeriği düşebilir. Tüm bu bulgular, emzirme döneminde annenin yeterli ve dengeli beslenmesinin, hem süt kalitesini hem de bebeğin sağlığını desteklemede ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır.
Kadınlarda beslenme danışmanlığı hizmetimle, ihtiyaçlarınıza uygun beslenme planları oluşturarak süt kalitesini destekleyebilir ve emzirme sürecini daha sağlıklı ve rahat bir hâle getirebilirsiniz.
2021 yılında yapılan bir çalışmada, emziren annelere sırasıyla üç farklı diyet uygulanmıştır: birinci hafta sağlıklı beslenme diyeti, ikinci hafta karbonhidrat ağırlıklı diyet ve üçüncü hafta protein ağırlıklı diyet. Tüm diyetler 2200 kalori olarak planlanmış ve aynı gıdalar kullanılmıştır; sadece makrobesin dağılımları değiştirilmiştir (%55–60 karbonhidrat, %10–15 protein, %25–30 yağ sağlıklı diyette; %65 karbonhidrat, %15 protein, %20 yağ karbonhidrat ağırlıklı diyette; %50 karbonhidrat, %25 protein, %25 yağ protein ağırlıklı diyette).
Sonuçlar, maternal beslenmenin anne sütü miktarı ve bileşimi üzerinde belirleyici bir etkisi olduğunu göstermiştir. Özellikle karbonhidrat ağırlıklı diyet sonrası süt içeriğinde glutamik asit, serin, glisin, histidin, tirosin, valin, izolösin, lösin ve lizin düzeylerinde anlamlı bir artış gözlenirken, süt laktoz içeriği azalmış; protein ağırlıklı diyette ise laktoz içeriği artmıştır. Hem karbonhidrat hem de protein ağırlıklı diyetler, riboflavin içeriğinde sağlıklı beslenme diyeti ile karşılaştırıldığında bir azalma ile ilişkilendirilmiştir.
Ayrıca protein ağırlıklı diyet sonrası süt miktarında, karbonhidrat ağırlıklı diyete göre anlamlı bir artış saptanmıştır. Çalışmada annenin üçüncü haftadaki vücut ağırlığı ile sütlerindeki amino asit miktarı arasında negatif bir korelasyon olduğu da belirtilmiştir (r = -0,270, p = 0,037). Bu bulgular, anne sütü miktarı ve besin bileşiminin maternal diyetle doğrudan ilişkili olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Örneğin 2020 yılında yapılan bir derlemede, doğum sonrasında ilk 6 ay yalnızca anne sütüyle beslenmenin bebekler için en ideal başlangıcı sağladığı belirtilmiştir. 2015 yılında Bravi ve arkadaşları tarafından yapılan önceki incelemede, annenin diyetinin anne sütü yağ asitleri üzerinde etkili olduğu gösterilmiştir; ancak besin alım düzeyine ilişkin kanıtların sınırlı olduğu vurgulanmıştır.
2015–2021 yılları arasında yayımlanan 32 yeni çalışmanın dahil edildiği güncel analizde, maternal balık tüketiminin anne sütündeki ALA, DHA ve EPA seviyeleriyle pozitif ilişkili olduğu bulunmuştur. Özellikle 2018 ve 2019 yıllarında yapılan bazı çalışmalar, çoklu doymamış yağ asitleri (PUFA) tüketiminin anne sütündeki karşılık gelen yağ asidi konsantrasyonlarını artırdığını gösterirken, doymuş yağ asidi (SFA) tüketiminin birçok yağ asidi ile negatif ilişkili olduğunu ortaya koymuştur.
2020 yılında yapılan bir müdahale çalışmasında, annenin diyetinin ve besin takviyelerinin anne sütü besin bileşimi üzerinde doğrudan etkili olduğu gösterilmiştir. Bu çalışmada annelere belirli mikrobesin ve yağ asidi açısından zengin bir diyet uygulanmış; sonuçta anne sütünde omega-3 yağ asitlerinin, iyotun ve vitamin düzeylerinin anlamlı ölçüde arttığı saptanmıştır.
Aynı çalışma, bu artışın bebeklerin metabolik gelişimi ve bağışıklık fonksiyonlarına olumlu yansıdığını, ayrıca erken dönemde alerjik reaksiyon riskinin azaldığını göstermiştir. Bu bulgular, maternal beslenmenin anne sütü kalitesini artırarak bebek sağlığı üzerinde doğrudan ve uzun vadeli bir etki yaratabileceğine önemli kanıtlar sunmaktadır.
Emzirme dönemi, hem anne hem de bebek için kritik bir beslenme sürecidir ve anne sütü, bebeğin sağlıklı büyümesi ve bağışıklık gelişimi için benzersiz bir kaynaktır. Maternal beslenme, süt miktarı ve kalitesini doğrudan etkileyen en önemli faktörlerden biridir; yeterli protein, sağlıklı yağlar, vitamin ve minerallerin yanı sıra yeterli sıvı alımı, süt bileşiminin optimal olmasını sağlar. Günlük beslenme düzeninizde küçük ama etkili değişiklikler yaparak anne sütünün kalitesini artırabilir, bebeğinizin gelişimini destekleyebilir ve emzirme sürecini daha rahat ve sağlıklı bir hâle getirebilirsiniz. Unutmayın, her anne ve her bebek farklıdır; bu nedenle beslenme stratejilerini kişisel ihtiyaçlara göre planlamak en doğru yaklaşımdır.
Emzirme sürecini daha sağlıklı, dengeli ve rahat bir şekilde yönetmek isterseniz, Kadınlarda Beslenme Danışmanlığı hizmetimle ihtiyaçlarınıza uygun bir beslenme planı oluşturmanıza yardımcı olabilirim.
Maternal diet and human milk composition: an updated systematic review
Maternal Lifestyle Factors Affecting Breast Milk Composition and Infant Health: A Systematic Review
Evaluation of the effect of different diets applied to breastfeeding mothers on the composition and quantity of human milk
NELER YAZIYORUZ
